H. 1216 / M. 1801-02 – İstanbul,Fatih,Cankurtaran

Nazır İsmail Efendi çeşmesi, Sultan 3.Selim dönemi eserlerinden olup, Sultanahmet’te, Soğukçeşme Sokağı’nda yer alır,1801 yılında Humbarahane Ocağı Nazırı İsmail Efendi tarafından yaptırılmış. Bazı yanlış anlaşılmaların aksine, sokağa ismini veren çeşme yine aynı sokakta 3. Selim döneminde yaptırılmış Nazır İsmail Efendi Çeşmesinden ilerleyince, solumuzda kalan hamamın girişinde bulunan çeşme değil, sokağın altındaki sarnıç ve suyunu bu sarnıçtan alan 1801 tarihli Nazır İsmail Efendi Çeşmesidir.

-Kitabesi;

Kâmilüyyü’z-zât İsmâil Efendi kim odur
Mefhar-ı küttâb-ı devlet âb-rûy-ı hâcegân

Nâzırıyken Humbarahâne Ocağı pâkinin
Oldu inşa-kerdesi bu çeşme-i Kevser-nişân

Fisebîlillâh nâsı niyet-i irvâ edip
Böyle bir âb-ı musaffa eyledi icrâ hemân

Ârifâ kıldım bu târîh ile atşâna nidâ
Etdi İsmail Efendi gel için Zemzem revân

-Günümün Türkçesi ile;

Zatı kamil İsmail Efendi,
Devletin reisülküttaplarının övüncü ve hocalarının yüzü suyudur.

Humbarahane Ocağı Nazırı iken,
Bu Kevser benzeri çeşmeyi inşa ettirdi.

Allah yolunda insanları suya kandırmaya niyet edip,
Derhal böyle temiz bir su akıttı.

Ey Arif, şu tarih ile susamılara seslendim:
“İsmail Efendi Zemzem akıttı, gelip için”

-Nazır kelimesinin anlamı ve etimolojik kökeni;

Nazır kelimesi anlam olarak, Osmanlı ve Selçuklu devleti gibi pek çok Türk devletlerinde devlet işlerinden herhangi birini yürütmekle görevlendirilen kişilere denilmektedir. Ayrıca nazır kelimesi; bir yere dönük olan, o yere bakan ve herhangi bir yere karşı anlamında kullanılmaktadır. Kelimenin kökeni ise Arapça nẓr kökünden gelen nāẓir ناظر  “bakan, nezaret eden” sözcüğünden alıntıdır, aynı şekilde nazar kelimesinin kökeni ile aynıdır. Yeni Türkçedeki “Bakan” kelimesi aynı şekilde nẓr kökünün anlamlarından olan “bak-” fiilinden türetilmiştir.

KAYNAKLAR:

1.Kitabelerin Kitabı Fatih – Fatih İlçesi Türk-İslam Devri Kitabeler Envanteri (2016)

2.http://fatih.gov.tr/cesmelerimiz

3.https://kulturenvanteri.com/yer/nazir-ismail-efendi-cesmesi/#18.31/41.009885/28.98008

4.https://www.etimolojiturkce.com/

FOTOĞRAFLAR:

@kantmansarp

İsmail Efendi Çeşmesi Özgün Yerindeyken • Encümen Arşivi • 1945

İsmail Efendi Çeşmesi – SALT Araştırma Arşivi • Nezih Eldem • Kaynak