Suyunun Bizans Dönemi’nden beri varlığı bilinen,Kanûnî Sultan Süleyman ve II. Selim’in has odabaşılarından Behruz Ağa’nın yaptırdığı bu küçük çeşme hakkında , Mimar Sinan’a cami, mektep, çarşı ve çeşme gibi eserler inşa ettiren Behruz Ağa’nın bu çeşmeyi de ona yaptırmış olabileceğine dair idaalar bulunmaktadır. Ancak Sinan’la ilgili tezkirelerde çeşmenin adı geçmemektedir.İlerleyen yıllarda I. Mahmud, harap durumda olan Beykoz yakınındaki Tokat Kasrı’nı yeniletirken Beykoz halkının susuzluktan şikâyet etmesi üzerine eski çeşmenin onarımı için Sadrazam Seyyid Hasan Paşa’yı görevlendirmiş, fakat kısa bir süre sonra paşanın azledilerek sürgüne gönderilmesi üzerine bu görev Gümrük Emini İshak Ağa’ya verilmiştir.İshak Ağa’nın İstanbul’da beş çeşme yaptırdığı bilinmektedir H. 1159 (M. 1746). Çeşmelerin dördü Beykoz’da, biri Kireçburnu’nda bulunmaktadır.Çeşme ilk yapımından günümüze çok değişmiştir fakat bugünkü özellikleriyle incelendiğnde, Osmanlı Klasik Dönem özellikleriyle Barok üslubun bir arada bulunduğu bir görünümdektedir. Mermer sütunlar, sütun kaideleri, başlıkları ve çeşme aynasında Barok Dönem Üslup özellikleri gözlenmektedir. Kemerler ise Osmanlı Klasik Dönem özelliği taşıyan çift merkezli teğet kemer biçimindedir. Mir’ât-ı İstanbul’da (I, 231) Şair Nevres’in çeşme için kitâbe metni olarak yazdığı on kıtalık bir kaside bulunmaktadır. Bu kitâbe metninin çeşmeye konulmak üzere hazırlandığı, fakat gelişen olaylar sebebiyle konulamadığı anlaşılmaktadır. Günümüzde mevcut olan kitâbede ise İshak Ağa’nın adı ve 1159 (1746) tarihi yer almaktadır. Celî sülüs hatla tek satır halinde yazılan kitâbenin hattatı, adı kaydedilmemiş olmakla beraber İshak Ağa’nın yaptırdığı diğer bütün çeşmelerin kitâbelerini de yazan Edirneli Emin Efendi’dir

 Ünlü Türk Sanat Tarihçisi Semavi Eyice, İshak Ağa Çeşmesi’ni “Dünyanın sayılı mimari eserlerinden biri” olarak tanımlıyor. Onçeşmeler ile ilgili Türk edebiyatında şiirler yazılmış ve çeşme ressamlarımız tarafından resmedilmiştir. Ünlü ressamlarımızdan İbrahim Çallı’nın “İshak Ağa Çeşmesi” tablosu önemli eserlerinden biridir

-Kitabesi;

Sâhibu’l-hayrât ve’l-hasenât
Es-seyyid İshak Ağa
Emin-i Gümrük-i Asitâne

-Faruk Nafiz Çamlıbel’in “İshak Ağa Çeşmesi” şiirinden bir kesit;

On lüleden fışkırıp mermeri oyan sular,
Asırlarca Kerem’in Aslı’yle dertleşmesi. 
Mermer bir kalp önünde su kesilmis duygular.
Bir gönül destanıdır İshak Ağa Çesmesi!…

KAYNAKLAR:

1-https://kulturenvanteri.com/yer/ishak-aga-cesmesi-2/#16/41.134346/29.092606

2-https://heyamolahey.com/index.php?topic=705.0

3-https://islamansiklopedisi.org.tr/ishak-aga-cesmeler

4-Bir Yapı Çözümlemesi “Beykoz, İshak Ağa Çeşmesi”, Doç. Dr. Demet Binan ,Yrd. Doç. Dr. Tülay Çobancaoğlu ,Arş. Gör. Burcu Büken Cantimur ,MSGSÜ Mimarlık Fakültesi, Restorasyon Anabilim Dalı

FOTOĞRAFLAR:@kantmansarp

– “Onçeşmeler” adı nerden gelmiştir?

Gece gündüz hiç durmadan akan on adet lülesi nedeniyle by ismi almıştır. Çeşmenin lüleleri tunçtan yapılmıştır. Ortada ki iki lüle büyük, her iki yana dörder adet yerleştirilen lüleler ise küçüktür. Şairin orta lülelerden akan suyunu “beyaz cariye gerdanı gibi” diye betimlediği bu çeşmelerden Beykoz halkı kadar, tarih içersinde dışarıdan gelen gemilerde yararlanmışlardır.